Uit een groot aantal humane en epidemiologische studies blijkt dat de mensen met de hoogste inname van carotenoïdenrijke groenten en fruit en/of met de hoogste serum-carotenoïden concentraties steevast het laagste risico hebben op huidkanker. Diverse voedingsstoffen blijken de huid te kunnen beschermen (4, 5, 6, 7).
Lycopeen is een krachtige carotenoïde antioxidant. De belangrijkste voedselbronnen van lycopeen zijn verse rauwe tomaten en tomatenproducten, zoals tomatensaus, tomatensoep en ketchup. Daarnaast zit het ook in watermeloen, roze grapefruit, guave en papaja. Lycopeen staat erom bekend dat het een zogenaamde lipofiel molecuul is, wat betekent dat het zeer goed opneembaar is in combinatie met vetten, zoals bijvoorbeeld extra vierge olijfolie (2).
Granaatappel is een vrucht die het bruin worden van de huid afremt en zo schade als gevolg van UV straling tegen gaat. De anti-oxidatieve eigenschappen heeft de granaatappel te danken aan de samenstelling van polyfenolen, waaronder vetzuren, punicalagines (granaatappel ellagitannines), gehydrolyseerde tannines, ellaginezuur en anthocyanen, delfinidine, cyanidine en pelargonidine. Ellagitannines vormen de belangrijkste groep polyfenolen in granaatappels en granaatappelsap (vers gemaakt van het fruit, de vliesjes en zaden) en bevatten meer dan 90% van alle antioxidanten (8, 11, 13).
Het is aangetoond dat regelmatige drinken van groene thee en polyfenolen afkomstig van groene thee, met name epigallocatechin-3-gallate (EGCG), ook een positief effect heeft op de bescherming van de huid tegen UVR (12).
Klinisch onderzoek toont aan dat dagelijkse eten van 20 gram aan chocolade, die rijk is aan polyfenolen (zoals rauwe chocolade) de roodheid van de huid als gevolg van zonverbranding significant vermindert (3). Wat zijn die krachtige polyfenolen eigenlijk voor stoffen? Polyfenolen bestaat uit een grote groep met stoffen. Er zijn inmiddels meer dan achtduizend polyfenolen bekend.
Polyfenolen en de huid
In een humane studie is aangetoond dat orale inname van polyfenolen een ontstekingsremmende werking heeft en de huid significant beschermt tegen UV-geïnduceerd erytheem (zonnebrand). Polyfenolen remmen UV-geïnduceerde NF-kB activering (en daarmee de ontstekingsreactie) op dosisafhankelijke wijze (1, 2, 5, 10, 14, 15).
Polyfenolen zijn een grote groep natuurlijke stoffen die gevonden worden in planten en gekenmerkt worden door de aanwezigheid van meer dan één fenoleenheid per molecule. Polyfenolen worden over het algemeen onderverdeeld in lignanen, cumarinen, stilbenen, flavonoïden, neoflavonoïden, isoflavonoïden, chinonen, hydrolyseerbare en gecondenseerde tanninen.
De voornaamste bronnen van polyfenolen in ons dieet zijn fruit, groenten, granen, olijven, chocolade en dranken zoals thee, koffie en wijn. De afgelopen jaren is het onderzoek naar de gezondheidseffecten van polyfenolen sterk gestegen.
Polyfenolen in de voeding
Polyfenolen zijn de meest overvloedige antioxidanten in ons dieet en beschermen celbestanddelen als dusdanig tegen oxidatieve schade. Belangrijke polyfenolen zijn flavonoïden. Flavonoïden vormen de grootste groep binnen de polyfenolen. De benaming ‘bioflavonoïden’ of ‘flavonoïden’ is voor het eerst gebruikt in 1952 door de Duitse onderzoekers Geissmann en Hinreiner. Zij staan ook aan de basis van het classificatiesysteem op basis van de structuur van de ‘kern’ van de flavonoïden-basisstructuur.
Er bestaan dus zeer veel soorten flavonoïden. Er zijn subklassen te onderscheiden, waarbinnen veel verschillende individuele verbindingen voorkomen, maar met vaak uiteenlopende biochemische en fysiologische eigenschappen (17-20).
Anthocyaninen
Anthocyaninen zijn verantwoordelijk voor de meeste rode en blauwe kleuren in fruit, groenten en ook bloemen. In het algemeen komt de kleurintensiteit overeen met het gehalte anthocyaninen, en neemt deze toe met het rijpen van de vrucht. In de voeding komen anthocyaninen voor in fruit waaronder druiven, bepaalde granen en sommige groenten (aubergines, kool, bonen, uien, radijs). Maar de grootste hoeveelheden aan anthocyaninen komen voor in fruit (bessen, framboos, bramen).
Wijn bevat 200–350 mg anthocyaninen per liter en deze anthocyaninen worden in verschillende complexe verbindingen omgezet wanneer de wijn rijpt. In supplementen zijn de anthocyaninen het meest geconcentreerd in de extracten van de blauwe bosbes (Vaccinium myrtillus), de braam (Rubus fruticosus), de framboos (Rubus idaeus), de zwarte bes (Ribes nigrum) en de vlierbes (Sambucus nigra).
Flavanolen
Flavanolen behoren ook tot groep polyfenolen, zoals epigallocatechinegallaat (EGCG) in groene thee en quercetin (appels, uien, ginkgo). Quercetine is waarschijnlijk de meest wijdverspreide flavonoïde die er is. Het komt voor in voedingsmiddelen die veel gegeten worden, zoals appelen, uien, bessen, koolsoorten evenals veel zaden, noten, bloemen, bast en bladeren, rode druiven, frambozen, groene thee en knoflook. Veel medicinale planten danken veel van hun bioactiviteit aan het hoge quercetinegehalte.
De dagelijkse inname van flavonolen wordt geschat op slechts 20–35 mg per dag. De rijkste bronnen zijn uien (tot 1,2 g/kg), boerenkool, prei, broccoli en bosbessen. Mensen die uien, prei en koolsoorten moeilijk verdragen (Fodmap dieet), krijgen te weinig flavonolen binnen.
Flavonen
Flavonen komen veel minder wijdverspreid voor dan flavonolen in fruit en groenten. Flavonen in voedsel bestaan bijna altijd uit de glycosiden van luteoline en apigenine. Peterselie en selderij zijn belangrijke bronnen van flavonen.
De groep flavanonen is een relatief kleine groep flavonoïden, die alleen in hoge concentraties voorkomt in citrusvruchten. Daar komen ze in geglycosyleerde vorm voor, zoals bijvoorbeeld hesperidine in sinaasappels (glycoside van hesperetine), naringenine in grapefruit (glycoside van naringine), eriodictyol in citroenen (glycoside van eriocitrine). Tomaat kan een geringe hoeveelheid flavanonen bevatten, evenals aromatische planten als munt. In voedingssupplementen komt deze groep flavonoïden terug in de vorm van ‘citrusbioflavonoïden’.
Resveratrol
Resveratrol (voornamelijk in druivenschil) is een stilbeen (salvestrol) met sterke antioxiderende eigenschappen. De druif (Vitis vinifera) is een rijke bron van resveratrol, een stof die in lagere concentraties ook in rode wijn voorkomt. Een andere belangrijke bron is de Japanse duizendknoop (Polygonum cuspidatum), een plant die van oudsher wordt gebruikt in de traditionele Chinese geneeskunde. Groenten en fruit bevatten tegenwoordig naar schatting 80% minder salvestrolen dan zo’n zestig jaar geleden (16).
Bijna alle fruit, groenten, kruiden (o.a. ginkgo) en specerijen bevatten flavonoïden. Maar ook gedroogde bonen (bepalend voor de kleur van rode en zwarte bonen) en granen (waar de kleur als gevolg van flavonoïden meestal geel is). In het algemeen kan men stellen dat de meest kleurrijke componenten van het voedsel, zoals de schil van fruit, de hoogste concentraties flavonoïden bevatten. Uitzondering hierop is de witte pulpachtige massa tussen vrucht en schil bij citrusvruchten, die zeer rijk is aan bioflavonoïden, terwijl de schil en het citrusfruit zelf veel lagere concentraties bevatten.
Te kort aan flavonoïden komt door onvoldoende inname van groenten en fruit, evenals het routinematig eten van industrieel bewerkte groenten en fruit. Symptomen die kunnen wijzen op onvoldoende inname van flavonoïden zijn: zeer gemakkelijk bloeden (tandvlees, neus), gemakkelijk blauwe plekken krijgen die vervolgens maar langzaam verdwijnen en ook het gemakkelijk opzwellen na blessures. Ook immuunzwakte, zich uitend in het gemakkelijk oppikken van een verkoudheid of een andere infectie, kan wijzen op een tekort. Maar ook huidproblemen.
Flavonolen: onderverdeling
Een gebruikelijke onderverdeling van deze groep is de volgende:
Monomeren: catechine en epicatechine. Catechinen worden aangetroffen in verschillende soorten fruit (vooral verse abrikozen). Ze komen ook voor in rode wijn, maar groene thee en cacao zijn verreweg de rijkste bronnen. Ook medicinale planten, zoals bijvoorbeeld Camellia sinensis (groene thee) kunnen rijk zijn aan catechinen.
Di- en trimeren: dit zijn oligomere proanthocyanadinen (OPC), die ook wel procyanidinen worden genoemd. OPC komt met name voor in bessen (bosbessen, appelbessen aronia, cranberries), druivenschillen en -pitten granaatappel en in donkere chocolade. In voedingssupplementen zijn druivenpitextracten een goede OPC-bron. Pycnogenol is een geregistreerde merknaam van een OPC-product dat geëxtraheerd wordt uit de bast van de zeeden (Pinus pinaster). Pycnogenol bevat iets minder procyanidinen dan druivenpitten.
Pycnogenol bevat een uniek complex van monomeren (catechine, epicatechine, taxifolin), oligomere proanthocyanidines (OPC), polymere proanthocyanidines en organische zuren (waaronder ferulazuur, kaneelzuur en koffiezuur) met uiteenlopende biologische en klinische effecten.
Tetrameren en hoger: polymere proanthocyanidinen (tanninen). Tanninen komen veel in voedsel voor, onder andere in thee, cacao, koffie, fruit, vruchtensap, rode wijn, azijn en groenten. Wanneer tanninen in contact komen met slijmvliezen vormen ze complexen met proteïnen (crosslinking) in zowel het speeksel zelf als de epitheelcellen van de slijmvliezen. De slijmvliezen worden vervolgens steviger en minder permeabel.
Dit crosslinking-mechanisme ligt aan de basis van de adstringerende (samentrekkende) karakter van fruit (o.a. bessen, druif, kaki, appel, peer en perzik) en dranken (o.a. wijn, cider, thee, bier) en voor de bitterheid van chocolade. Deze adstringerende werking verandert bij het rijpen van fruit. Dit verdwijnt ook van dranken zoals wijn en cider wanneer het fruit uitgerijpt is.
Proanthocyanidinen mogen niet verward worden met anthocyaninen. Ze kunnen echter wel enzymatisch in elkaar worden omgezet, waarbij een roodkleuring plaatsvindt.
Polyfenolen in de praktijk
Wat kunt u nu samenvattend het beste doen ter bescherming van uw huid. Neem regelmatig de hieronder genoemde biologische voedingsmiddelen rijk aan o.a. polyfenolen en antioxidanten zoals lycopeen, zink en selenium:
– Vers fruit: bessen, abrikozen, druiven, bramen, frambozen, citrusvruchten, peer , perzik
– Verse groenten waaronder; uien, radijs, prei, broccoli, boerenkool en verse tomaten en tomatenproducten, zoals tomatensaus, tomatensoep en suikervrije ketchup
– Suikervrije vlierbessensap, granaatappelsap
– Groene thee
– Ongebrande zaden en noten
– Peterselie en selderij
– Cranberries en gojibessen
– Donkere chocola
– Olijfolie extra vierge
– Granen; zilvervliesrijst, gierst, quinoa
– Bonen: doperwten, peulen, snijbonen, sperziebonen, tuinbonen en kousenband en kiemgroente van adukiboontjes, alfalfa, kikkererwten, taugé
Marijke de Waal Malefijt
Lees nog meer over dit onderwerp op onze site: ‘ Voeding als natuurlijke beschermingsfactor tegen de zon ‘
Voedings- en laboratorium zelftesten
Wij werken samen met de grote Duitse fabrikant van laboratoriumtesten Medivere. Medivere levert laboratorium diagnostische diensten waarbij de conventionele geneeskunde als ook aanvullende (complementaire) medische diagnostica en therapieën optimaal worden gecombineerd.
Op onze pagina over voedings- en laboratoriumtesten kunt u alle hierbovengenoemde Medivere testen bekijken en zelf bestellen.
